De titel Die Zauberflöte duidt op een sprookje en de eerste scène van de opera waarin prins Tamino van een draak wordt gered, is een averechtse variant op vele oude ridderverhalen. In zowel sprookjes als ridderromans staan de avonturen die de helden beleven vaak symbool voor (onbewuste) psychologische processen. Vele zijn te op te vatten als rite de passage / coming of age-verhalen.
Zo bezien zijn de beproevingen van water en vuur die Tamino en Pamina aan het eind van de opera doorstaan alleen nog een slotritueel. Al vanaf het begin worden de twee geliefden aan beproevingen blootgesteld. Met vallen en opstaan brengen zij ze uiteindelijk allemaal tot een goed einde. Het uiteindelijke betreden van de tempel zegt niet dat ze nu lid van de gemeenschap van Sarastro zijn geworden. De betekenis is dat de geliefden – door het kwaad in
zichzelf te leren overwinnen – volwassen zijn geworden. Dat zegt
niet dat ze geen fouten meer zullen maken. Niemand is perfect,
net zo min als Sarastro’s rijk dat is.
Die Zauberflöte als
coming of age story
Opgroeien is een pad met vele hindernissen. Wanneer de ene horde is genomen dient de volgende zich al weer aan. Een echt eindpunt aan dit traject is er niet, of het moet zoiets zijn als het behalen van een diploma, een bachelor- of een mastertitel.
In vele culturen, religies en gemeenschappen word je als volwaardig gezien als je bepaalde rituelen hebt ondergaan. Soms volstaat zoiets simpels als het aansteken van een kaarsje, elders staan je zware beproevingen te wachten. Daarna hoor je erbij.Zouden we ook Die Zauberflöte als een metafoor voor het volwassen worden moeten lezen? Als een poëtische vertelling over alle ontwikkelingen die je moet doormaken en de geesten die je moet leren bedwingen eer je volwassen bent? De wraakzuchtige Koningin van de Nacht, de handtastelijke Monostatos en zijn Sklaven zijn dan niet als realistische personages op te vatten, maar als zinnebeelden voor de kwade krachten die wij uit onszelf moeten verdrijven.
W.A. Mozart: 'Die Zauberflöte'
De Nationale Opera & Ballet (2015)